آب سیاه یا Glaucoma / گلوکوم چشم نوزادان گروهی از بیماری های چشمی است که به عصب بینایی آسیب می رساند و سلامت چشم را به خطر می اندازد. این آسیب اغلب در اثر فشار غیر طبیعی زیاد در چشم نوزاد شما ایجاد می شود.
علاوه بر این؛ آب سیاه یکی از دلایل عمده نابینایی در سالمندان بالای 60 سال است. این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد اما بیشتر در سالمندان دیده می شود. بسیاری از انواع گلوکوم علائم هشدار دهنده ای ندارند. تاثیر آن تدریجی است و ممکن است تا زمانی که در مرحله پیشرفته بیماری قرار نگرفته باشید؛ تغییر بینایی را مشاهده نکنید.
از آنجا که از دست دادن بینایی ناشی از گلوکوم، قابل بازیابی نیست، انجام معاینات منظم چشم که شامل اندازه گیری فشار چشم می شود، بسیار مهم است تا بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود و به طور کلی درمان مناسبی را آغاز کرد. اگر گلوکوم به موقع تشخیص داده شود؛ می توان از نابینایی یا کم بینایی جلوگیری کرد. اگر به چنین شرایطی مبتلا هستید؛ بقیه عمر خود را به درمان نیاز خواهید داشت.
- بیشتر بخوانید: التهاب پلک چیست؟ آشنایی با انواع التهاب پلک چشم
علائم گلوکوم یا آب سیاه چیست؟
علائم و نشانه های گلوکوم بسته به نوع و وضعیت شما متفاوت است به طور مثال در:
گلوکوم زاویه باز
- ایجاد لکه های ناهمگون در اطراف چشم یا مرکز چشم و اغلب در هر دو چشم
- دید تونل در مراحل پیشرفته
گلوکوم زاویه بسته
- سردرد شدید
- چشم درد
- تهوع و استفراغ
- تاری دید
- قرمزی چشم
در صورت عدم درمان؛ آب سیاه در نهایت باعث کوری می شود. حتی با درمان؛ حدود 15 درصد ار افراد مبتلا به گلوکوم حداقل طی 20 سال از یک چشم نابینا می شوند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده برخی از علائم گلوکوم زاویه بسه مانند سردرد شدید، چشم درد و تاری دید بلافاصله به اورژانس یا مطب چشم پزشکی مراجعه کنید.
علت گلوکوم
آب سیاه ناشی از آسیب به عصب بینایی است. همانطور که این عصب به تدریج آسیب می بیند لکه هایی در زمینه چشم ایجاد می شود. به دلایل پزشکی که به طور کامل درک نمی شود؛ این آسیب عصبی معمولا به افزایش فشار در چشم مربوط می شود.
افزایش فشار چشم به دلیل تجمع مایعات است که در داخل چشم شما جریان دارد. این مایع داخلی به طور معمول از طریق بافتی به نام شبکه ترابکولار در زاویه محل اتصال عنبیه و قرنیه تخلیه می شود. هنگامی که مایعات بیش از حدی تولید می شود یا سیستم تخلیه به درستی کار نمی کند؛ مایعات نمی توانند با سرعت طبیعی خود خارج شوند و فشار چشم افزایش می یابد. در برخی از افراد دانشمندان ژن های مربوط به فشار خون بالا و آسیب عصب بینایی را شناسایی کرده اند.
انواع گلوکوم – تفاوت گلوکوم زاویه باز و زاویه بسته چیست؟
گلوکوم زاویه باز
گلوکوم زاویه باز شایع ترین شکل بیماری است. زاویه تخلیه تشکیل شده توسط قرنیه و عنبیه باز باقی می ماند؛ اما شبکه ترابکولار تا حدی مسدود شده است. این امر باعث می شود فشار چشم به تدریج افزایش پیدا کند. این فشار به عصب بینایی آسیب می رساند. این اتفاق چنان آرام رخ می دهد که ممکن است قبل از اینکه حتی از این مشکل مطلع شوید؛ بینایی خود را از دست دهید.
گلوکوم زاویه بسته
گلوکوم زاویه بسته که به آن آب سیاه زاویه بسته هم گفته می شود؛ هنگامی که عنبیه به سمت جلو برآمده و زاویه تخلیه تشکیل شده توسط قرنیه و عنبیه را باریک یا مسدود می کند. در نتیجه مایعات نمی توانند از طریق چشم گردش کنند و فشار چشم افزایش پیدا می کند. برخی از افراد زاویه تخلیه باریکی دارند و آنها را در معرض خطر بیشتری از گلوکوم زاویه بسته قرار می دهد.
گلوکوم زاویه بسته ممکن است به طو ناگهانی (گلوکوم زاویه بسته حاد) یا به تدریج (گلوکوم زاویه بسته مزمن) رخ دهد. گلوکوم زاویه بسته حاد یک فوریت پزشکی است.
گلوکوم کششی طبیعی (NTG)
در گلوکوم با فشار طبیعی؛ حتی اگر فشار چشم شما در محدوده طبیعی باشد؛ عصب بینایی شما آسیب می بیند. هیچ کس دلیل دقیق این امر را نمی داند. ممکن است شما یک عصب بینایی حساس داشته باشید یا خون کمتری به عصب بینایی شما برسد. این جریان خون محدود می تواند در اثر تصلب شرایین، تجمع رسوبات چربی در رگ ها یا سایر شرایطی که گردش خون را مختل می کند ایجاد شود.
گلوکوم در کودکان
گلوکودم در نوزادان و کودکان امکان پذیر است. ممکن است از بدو تولد این مشکل وجود داشته باشد یا در چند سال اول زندگی ایجاد شود. آسیب عصب بینایی ممکن است در اثر انسداد درناژ یا یک بیماری پزشکی زمینه ای ایجاد شود.
گلوکـوم رنگدانـه ای
در گلوکـوم رنگدانـه ای، گرانول های رنگدانه ای از عنبیه شما در مجاری تخلیه جمع می شوند و باعث کند شدن یا انسداد مایع خارج شده از چشم شما می شوند. فعالیت هایی مانند آهسته دویدن گاهی گرانول های رنگدانه را تحریک می کند؛ و باعث افزایش فشار متناوب می شود.
- بیشتر بخوانید: عفونت چشم در نوزادان دلایل و راه حل ها
عوامل خطر گلوکوم
از آنجا که گلوکوم مزمن می تواند بینایی را قبل از ظاهر شدن علائم از بین ببرد؛ از این رو شناخت عوامل خطر می تواند مفید واقع شود:
- داشتن فشار چشم بالا
- سن بالای 60 سال
- داشتن سابقه خانوادگی
- داشتن برخی از بیماری های خاص مانند دیابت؛ بیماری قلبی؛ فشار خون بالا و کم خونی داسی شکل
- داشتن قرنیه هایی که در مرکز نازک هستند
- دوربین بودن
- آسیب دیدگی چشم یا انواع خاصی از جراحی چشم
- مصرف داروهای کورتیکواستروئید، به ویژه قطره چشم ، به مدت طولانی
پیشگیری از گلوکوما
این مراحل خود مراقبتی می تواند به شما کمک کند تا آب سیاه را در مراحل اولیه تشخیص دهید، این امر در جلوگیری از کاهش بینایی یا کند شدن پیشرفت بیماری حائز اهمیت است.
معاینات منظم چشم – معاینات منظم چشم به صورت منظم می تواند به تشخیص گلوکوم در مراحل اولیه و قبل از ایجاد آسیب های جدی کمک کند. به عنوان یک قاعده کلی؛ آکادمی چشم پزشکی امریکا توصیه یم کند که اگر زیر 40 سال ندارید هر 5 تا 10 سال یک بار معاینه چشم جامع انجام دهید. اگر 40 تا 54 سال سن دارید هر دو تا 4 سال یکبار معاینات کامل را انجام دهید. اگر 55 تا 64 سال سن دارید هر 3 تا 3 سال یکبار و اگر بیش از 65 سال سن دارید هر 1 تا 2 سال یکبار معاینات را انجام دهید. اگر در معرض خطر آب سیاه قرار دارید؛ به غربالگری مکرر و بیشتری نیاز خواهید داشت.
از سابقه سلامت چشم خانواده خود اطلاع پیدا کنید – آب سیاه در به صورت ارثی می تواند ایجاد شود. اگر در معرض خطر بیشتری هستید؛ ممکن است نیاز به غربالگری مکرر داشته باشید.
با خیال راحت ورزش کنید – ورزش منظم و متوسط ممکن است با کاهش فشار چشم از آب سیاه جلوگیری کند. با پزشک خود در مورد یک برنامه ورزشی مناسب صحبت کنید.
قطره چشم تجویز شده را مرتبا مصرف کنید – قطره چشم گلوکوم می تواند خطر پیشرفت فشار چشم و ایجاد آب سیاه را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. برای موثر بودن؛ قطره های چشمی که توسط پزشک تجویز می شود را به طور منظم استفاده کنید؛ حتی اگر علائمی ندارید.
از محافظ یا شیلد چشم استفاده کنید – صدمات جدی چشم می اتواند منجر به آب سیاه شود. هنگام استفاده از ابزارآلات برقی یا ورزش های پرخطر از شیلد یا محافظ چشم استفاده کنید.
منبع: mayoclinic