بی اختیاری ادرار در سالمندان یکی از اختلالات و بیماری‌های شایع دوران سالمندی می‌باشد. همانطور که می‌دانید دوران سالمندی افراد را به طور ناخواسته درگیر بیماری‌ها و مشکلات مختلفی می‌کند. گرچه عدم اختیار در کنترل ادرار در تمام سنین دیده می‌شود، اما در سنین سالمندی این بیماری شایع‌تر است. می‌توان گفت این بیماری در افراد سالمند بالای 65 سال از شیوع بیشتری برخوردار است. اما از هر 5 فرد بالای 40 سال نیز یک نفر مبتلا به علائم مثانه‌ی تحریک پذیز و یا تکرر ادرار می‌باشد. همچنین عده‌ای نیز در سنین سالمندی قبل از رسیدن به سرویس بهداشتی امکان ترشح مقداری ادرار را دارند. اما این بیماری که باعث ایجاد خجالت برای افراد می‌شود، قابل درمان و قبل از درمان نیز قابل پیشگیری می‌باشد. همچنین در صورتی که سالمند دارای پرستار خصوصی می‌باشد، پرستار سالمند در روند بهبودی و درمان نقش موثری دارد.
بی اختیاری ادرار در سالمندان همیشه به معنای خیس کردن خود نیست. این می تواند شامل نیاز فوری به استفاده از توالت یا از دست دادن مقدار کمی ادرار در حین فعالیت های خاص می باشد. بی اختیاری بیش از حد بسیار ناخوشایند است و می تواند زندگی را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به انزوای اجتماعی، افسردگی و از دست دادن عملکرد شود. آمارهای مهم بی اختیاری در سالمندان عبارتند از:
- از هر 3 زن سالمند 1 نفر و از هر 12 مرد سالمند 1 نفر علائم بی اختیاری ادرار را دارند.
- بی اختیاری ادرار در سالمندان در سال 2012 حدود 66 میلیارد دلار خسارت را برای ایالات متحده به همراه داشته است.
- 6 تا 10 درصد از استخدام پرستار سالمند در منزل به خاطر بی اختیاری ادرار است.
- تنها 22 درصد از مردان مبتلا به بی اختیاری ادرار هستند در حالی که 45 درصد از زنان با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند.
- بیشتر بخوانیم : نحوه استفاده از سوند ادرار برای سالمندان
با افزایش سن چه اتفاقی برای سیستم ادراری می افتد؟
سیستم ادراری شامل موارد زیر می باشد:
- کلیه ها
- حالب ها (لوله هایی که کلیه ها را به مثانه متصل می کند)
- مثانه
- مجرای ادرار (لوله ای که مثانه را به بیرون متصل می کند)
- عضلات کف لگن
اسفنکترهایی وجود دارند که مجرای ادرار را باز یا بسته می‌کنند و اعصابی هستند که به سمت عضلات مثانه و اسفنکترها حرکت می‌کنند و به کنترل ترشح و جریان ادرار کمک می‌کنند. مغز و پاها نیز بخشی از سیستم ادراری هستند: فرد باید بتواند تصمیم بگیرد که زمان رفتن به توالت چه زمانی است، و این توانایی را داشته باشد که در زمان مناسب به توالت برود.
پیری طبیعی
پیری طبیعی با افزایش سن، برخی از فیبرهای عضلانی مثانه با بافت های سفت تر و فیبروتیک جایگزین می شوند و پاسخ های عصبی که برای حفظ عملکرد طبیعی ادرار به آنها تکیه می کنیم، اندکی کاهش می یابد.
از نظر عملی این بدان معناست که:
- این احساس که مثانه باید تخلیه شود زمانی اتفاق می افتد که مثانه پرتر از یک فرد جوان است.
- عضله مثانه با شدت کمتری منقبض می شود
- اسفنکتر مجرای ادرار (دریچه در خروجی مثانه) در زنان مسن شل تر است.
- غده پروستات بزرگتر می تواند مجرای ادرار را در مردان مسدود کند
- نیاز مکرر به دفع ادرار وجود دارد
- 80 درصد افراد بالای 80 سال حداقل یک بار در شب برای دفع ادرار بیدار می شوند
ادرار شبانه یک علامت ادراری است که نادیده گرفتن یا کنار آمدن با آن دشوار است. بیدار شدن های مکرر برای دفع ادرار بر کیفیت زندگی و خواب شما تاثیر می گذارد.
علاوه بر تغییرات طبیعی پیری، برخی از شرایط مرتبط با افزایش سن نیز می‌توانند بی‌اختیاری ادرار را بدتر کنند، که از این بین می توان به محدودیت‌های حرکتی، اختلالات شناختی، دیابت، چاقی، نارسایی احتقانی قلب، داروهایی که می‌توانند بر برون روی ادرار تأثیر بگذارند و موارد دیگر.
دلایل ابتلا به بی اختیاری ادرار در سالمندان
بی اختیاری ادرار و ابتلا به آن در سالمندان می‌تواند دلایل و علت‌های مختلفی داشته باشد. اما می‌توان مهم‌ترین این دلایل را به شرح زیر نام برد:
- عدم نوشیدن آب و مایعات به قدر کافی.
- یائسگی در بانوان.
- برداشتن رحم یا عمل هیسترکتومی.
- عمل‌های جراحی دیگر و سابقه‌ی جراحی.
- ملتهب شدن مخاط بدنه‌ی داخلی مثانه.
- مشکلات و بیماری‌های سیستم عصبی، مانند ام‌اس و پارکینسون و… .
- ایجاد اختلال در غده‌ی پروستات و بزرگ شدن آن.
- تومور و ایجاد فشار از سمت آن.
- اختلالات حاصل از سنگ مثانه.
انواع و علل بی اختیاری ادرار در سالمندان
به عبارت ساده، مثانه دو کار انجام می دهد: ادرار را نگه می دارد (98٪ مواقع) و ادرار را خالی می کند .
هنگامی که مثانه در نگهداری ادرار دچار مشکل می شود می تواند منجر به علائم فوریت، تکرر ادرار و بی اختیاری ادراری استرسی شود. هنگامی که این علائم شدید هستند (مانند نیاز به بیش از 13 بار در روز یا بیش از دو بار در شب) کیفیت زندگی به طور قابل توجهی مختل می شود.
همچنین ممکن است تخلیه مثانه در زمان و مکان مناسب مشکلاتی داشته باشد. دو نوع مشکل که اغلب برای افراد مسن پیش می آید عبارتند از:
انسداد مجرای خروجی مثانه، که می‌تواند با یک غده بزرگ پروستات، یبوست روده یا دلایل دیگر اتفاق بیفتد و منجر به نشت مداوم ادرار می شود.
بی اختیاری عملکردی (همچنین به عنوان بی اختیاری مرتبط با ناتوانی شناخته می شود)، که در آن بی اختیاری به مشکل رسیدن به موقع به توالت و استفاده موثر از آن مربوط می شود.
در ادامه شما می توانید با انواع بی اختیاری ادرار در سالمندان آشنا شوید:
| علائم | توضیحات |
| اورژانسی / فوری | نیاز ناگهانی به دفع ادرار که نادیده گرفتن آن سخت است |
| مداوم | نیاز به دفع ادرار بیش از 8 بار در روز یا بیش از یک بار در شب |
| استرس/ فشار | نشت ادرار با فعالیت های خاص (مانند سرفه، خنده، پریدن) |
| بی اختیاری سرریز | معمولاً به دلیل انسداد خروجی مثانه یا کم کاری عضله مثانه است. مثانه بیش از حد پر می شود و مقداری از ادرار به صورت قطره ای و ثابت نشت می کند. |
| بی اختیاری عملکردی | جایی که رسیدن به توالت و استفاده موفقیت آمیز از آن مانع اصلی است. این اغلب بخش بزرگی از بی اختیاری ادرار در افراد مبتلا به زوال عقل است. |
| ترکیب علائم | ترکیبی از علائم بالا |
علل شایع بی اختیاری ادرار در سالمندان
در ادامه در مورد رایج ترین علل بی اختیاری ادرار در سالمندان صحبت خواهیم کرد:
روان‌آشفتگی یا دلیریوم : تغییر ناگهانی در تفکر و هوشیاری، ناشی از یک بیماری زمینه ای حاد پزشکی. هنگامی که این وضعیت وجود دارد، فرد ممکن است بیش از حد خواب‌آلود یا آنقدر گیج باشد که به موقع به توالت نرسد.
عفونت: هنگامی که عفونت ادراری در یک سالمند وجود دارد، می تواند باعث سوزش، درد، گیجی و همچنین تکرر و فوریت ادرار و اغلب بی اختیاری ادرار شود.
اورتریت و واژینیت تروفیک: در زنان، کوچک شدن بافت های ادراری و تناسلی منجر به بی اختیاری ادرار می شود و می تواند با هورمون درمانی موضعی (کرم ها یا ژل ها) بهبود یابد.
دارویی: برخی از داروها باعث تکرر ادرار در سالمندان می شود.
اختلالات روان شناختی: به ویژه افسردگی و هذیان همانطور که در بالا ذکر شد. زوال عقل می تواند بی اختیاری را بدتر کند، به خصوص در مراحل بعدی که عملکرد کلی به شدت مختل می شود.
خروج بیش از حد ادرار (مثلاً از نارسایی قلبی یا هیپرگلیسمی) – اگر علائم دیگری مانند تنگی نفس و تورم در پاها وجود داشته باشد، داشتن بیماری های قلبی احتمال داده می شود، اما ممکن است برای تشخیص این شرایط به آزمایش‌های آزمایشگاهی یا اشعه ایکس نیاز باشد.
مشکل و محدودیت در حرکت: به‌موقع نرسیدن به دستشویی به دلیل آرتریت یا بیماری پارکینسون
یبوست: زمانی که روده پر از مدفوع است، می تواند باعث نشت ادرار و ایجاد الگوی سرریز قطره ای شود.
واسطه هایی که می توانند بی اختیاری ادرار را بدتر کنند عبارتند از:
- دیورتیک ها
- الکل
- کافئین
- مواد مخدر
- بنزودیازپین ها
- برخی از داروهای ضد افسردگی (سه حلقه ای، SNRI)
- داروهای آلرژی (آنتی هیستامین ها و ضد احتقان ها)
نمونه‌های مختلف بی اختیاری ادرار
شایع‌ترین نوع بی اختیاری ادرار در سالمندان را می‌توان بی‌اختیاری فوریتی دانست. در این نوع بی‌اختیاری، فرد سالمند قبل از رساندن خود به سرویس بهداشتی امکان دفع ادرارش وجود دارد. به طور معمول این نوع بی اختیاری به دلایل ابتلا به بیماری‌هایی چون ام‌اس، پارکینسون سکته‌ی مغزی و… رخ می‌دهد. نوع بعدی بی‌اختیاری، بی‌اختیاری استرسی می‌باشد که حاصل فشار ناخواسته به مثانه می‌باشد. دلیل این نوع بی‌اختیاری تضعیف دیواره‌های مثانه به دلیل کهولت سن و بیماری‌های دیگر می‌باشد. نوع دیگر بی‌اختیاری، بی‌اختیاری ناشی از سر ریز شدن ادرار می‌باشد. بیمار در این نوع بی‌اختیاری در طول روز بارها ممکن است احساس کند نیاز به دفع ادرار دارد. نوع آخر بی اختیاری به دلیل عدم توانایی حرکتی بیمار می‌باشد و بی‌اختیاری عملکردی نام دارد.
هنگام بی اختیاری ادرار در سالمندان چه باید کرد؟
بی اختیاری ادرار، مانند اکثر سندرم هایی که افراد مسن را تحت تاثیر قرار می دهند، ساده نیست. ورزش بدنی، رژیم غذایی مدیترانه ای ، مدیریت فشار خون و حفظ وزن مناسب، همگی استراتژی هایی هستند که می توانند خطر بی اختیاری ادرار در سالمندان را کاهش دهند. این عادات می توانند خطر چاقی، سکته، دیابت و کاهش تحرک را کاهش دهند که همگی خطر بی اختیاری ادرار را افزایش می دهند.
به نظر می رسد بی اختیاری و فعالیت بدنی یک “رابطه دو طرفه” دارند، به طوری که افرادی که بی اختیاری ادرار دارند فعالیت بدنی کمتری دارند و کسانی که فعالیت بدنی کمتری دارند بیشتر در معرض خطر بی اختیاری هستند.
استخدام پرستار سالمند با بی اختیاری ادرار
برای کمک به سالمند خود می توانید برای استخدام پرستار سالمند اقدام کنید. اگر فرد سالمند شما دچار مشکلات حرکتی است و نمی تواند خود را به موقع به دستشویی برساند، اگر سالمند شما نیاز به پوشک کردن دارد یا هر احتمال دیگر، پرستار سالمند می تواند کمک کننده باشد.
از مصرف زیاد مایعات خودداری شود
از مصرف زیاد مایعات خودداری شودبیشتر بزرگسالان برای حفظ سلامتی خود به حدود 2 لیتر مایعات در روز نیاز دارند و افرادی که شرایط سلامت خاصی دارند ممکن است نیاز به محدود کردن مایعات داشته باشند. بنابراین، زیاده‌روی در مصرف مایعات می‌تواند مشکل بی‌اختیاری را بدون هیچ مزیت اضافی برای سلامتی تشدید کند.
به نظر می رسد نوشیدن الکل در شب می تواند به خواب کمک کند، اما الگوی ادرار شبانه را بدتر می کند.
محدودیت کافئین نیز ممکن است کمک کند، اگرچه به نظر می رسد برای کسانی که بیش از شش تا هشت فنجان در روز می نوشند مشکل ساز باشد.
از یک متخصص کمک بگیرید
اورولوژیست ها و متخصصان می توانند به تشخیص بی اختیاری ادرار در سالمندان کمک کنند و به شما در مورد انجام اقدامات خاص مشاوره دهند. با کمک پزشک می توانید علت بی اختیاری ادرار در سالمندان را تشخیص دهید. پزشک ممکن است آزمایشات و معاینه های فیزیکی را انجام دهد و سوالاتی از شما یا فرد سالمند بپرسد. پزشک سابقه پزشکی را بررسی می کند به خصوص اگر سابقه جراحی پروستات (در مردان) و سابقه باداری (برای زنان) وجود داشته باشد.
پزشک شما ممکن است در درباره موارد زیر سوال بپرسد:
- چه فعالیت هایی باعث نشت ادرار می شود؟
- آیا نشت ثابت است یا متناوب؟
- چند بار در روز به توالت می روید؟
- چند فنجان قهوه یا بطری آب در روز و در چه ساعاتی می نوشید؟
- چه داروهایی استفاده می کنید؟
معاینه فیزیکی
برای زنان، معاینه فیزیکی شامل معاینه لگن، برای بررسی عضلات کف لگن و بررسی هر نوع افتادگی اندام (شرایطی که در آن مثانه یا رحم از واژن بیرون می‌زند) خواهد بود.
برای مردان، معاینه رکتوم به پزشک اجازه می دهد تا اندازه و بافت غده پروستات را بررسی کند.
این معاینات ممکن است توسط ارائه‌دهنده مراقبت‌های اولیه شما یا پس از ارجاع به یک متخصص، مانند پزشک متخصص زنان و زایمان یا متخصص اورولوژی، یا یک پرستار کنترل ادرار انجام شود.
آزمایشات
اولین آزمایش معمولاً آزمایش ادرار است که می تواند به شناسایی علائم عفونت بالقوه و همچنین عفونت خون، قند و سایر ناهنجاری هایی که می تواند به بی اختیاری مربوط باشد کمک کند.
در مرحله بعد، حجم ادرار باقیمانده پس از تخلیه تعیین می شود. این حجم ادراری است که پس از ادرار کردن فرد در مثانه باقی می ماند. می توان با استفاده از اسکنر مثانه قابل حمل، آزمایش اولتراسوند بعد از تخلیه ادرار، یا با قرار دادن کاتتر در مثانه پس از تخلیه ادرار و اندازه گیری حجم ادرار باقیمانده انجام می شود. حجم باقیمانده بیش از 200 میلی لیتر ممکن است نشان دهنده احتباس ادرار (تخلیه ناقص مثانه) باشد و ممکن است دلیلی برای بررسی بیشتر یا ارجاع متخصص باشد.
درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان
نحوه درمان بی اختیاری ادرار بستگی به نوع بی اختیاری دارد.
تمرینات کف لگن
این تمرینات که “کگل” نیز نامیده می شود ، تمریناتی هستند که هم عضلات کف لگن را برای حمایت بهتر از مثانه و هم دریچه ای را که در دهانه مثانه قرار دارد تقویت می کنند. یک درمانگر یا پرستار سالمند می‌تواند شما را از طریق تمرین‌ها راهنمایی کند، تمرین‌هایی که پس از آن تقریباً در هر مکان و در هر زمان قابل تمرین هستند. ممکن است هفته ها یا حتی بیشتر طول بکشد تا نتایج را مشاهده کنید اما این روش کار می کند. زنانی که ورزش های کف لگن را انجام می دهند، دو برابر بیشتر از زنانی که این کار را انجام نمی دهند، در بی اختیاری خود بهبود می یابند.
اگر بی اختیاری استرسی دارید، تمرینات کف لگن خط اول درمان هستند، اما یادگیری نحوه انجام آنها می تواند برای کسانی که بی اختیاری فوری دارند نیز مفید باشد.
دو یا سه انقباض قوی کف لگن نیز می‌تواند مثانه در حال انقباض را آرام کند و به افراد مبتلا به بی‌اختیاری اضطراری اجازه دهد برای مدت طولانی‌تری ادرار خود را نگه دارند. افراد مسن ضعیف نیز می توانند از تمرینات کف لگن بهره مند شوند و مردانی که قصد دارند تحت عمل جراحی پروستات قرار گیرند، باید تمرینات کف لگن را انجام دهند تا هر چه سریعتر بعد از عمل بهبود یابند.
آموزش مثانه
این یک روال تلاش برای افزایش فاصله بین رفت و آمد به توالت است و می تواند برای درمان بی اختیاری فوری و استرسی استفاده شود. به احتمال زیاد در افرادی که رویدادهای مربوط به دفع ادرار خود را یاددشت می کنند و در فواصل منظم از یک متخصص بهداشت کمک می گیرند مفید است. هنگامی که با داروها و استراتژی های دیگر ترکیب شود ممکن است موثرتر باشد. تمرین مثانه احتمالاً در افراد جوانتر و در افرادی که اختلالات شناختی کمتری دارند بهترین کار را دارد.
تذکر دادن برای رفتن به دستشویی به موقع
تذکر دادن برای رفتن به دستشویی به موقعتوالت به موقع – همچنین به عنوان دفع تحریک شده شناخته می شود – شامل تذکر دادن یا کمک به کسی برای استفاده از توالت در فواصل زمانی منظم است. این یک استراتژی خوب برای بی اختیاری ناشی از ناتوانی است و می تواند برای افراد مبتلا به زوال عقل مفید باشد.
به عبارت ساده، رفتن به موقع توالت شامل نظارت (پرسیدن از نیاز به سفر به توالت)، تشویق (یادآوری فرد برای رفتن به توالت) می شود. ممکن است در فردی با مشکلات شناختی شدیدتر و اگر بی اختیاری از نوع استرس یا سرریز باشد، موفقیت کمتری داشته باشد.
داروی بی اختیار ادرار در سالمندان
دارو همیشه بی اختیاری را از بین نمی برد، اما برای کسانی که مثانه بیش فعال یا بی اختیاری اضطراری دارند، دارو می تواند دستشویی رفتن را به تعویق بیندازد:
- حدود 50 درصد از افراد مبتلا به بی اختیاری فوری می توانند به کنترل کامل دست یابند
- دارو وقتی همراه با سایر تغییرات سبک زندگی استفاده شود بهتر عمل می کند
- ممکن است 3 ماه استفاده طول بکشد تا نتایج را ببینید
- برخی از داروهای بی اختیاری ادرار برای سالمندان مناسب نیستند و باید از مصرف آنها اجتناب کرد.
دو نوع داروی اصلی برای بی اختیاری فوری وجود دارد:
آنتی موسکارینی ها – اینها عبارتند از اکسی بوتینین، سولیفناسین، تروسپیوم، فزوترودین، تولترادین و داریفناسین. عوارض جانبی اصلی خشکی دهان، یبوست و خواب آلودگی است (به ویژه در مورد اکسی بوتینین که بسیار آنتی کولینرژیک است ). این داروها باید با احتیاط در افراد مسن استفاده شوند، به خصوص زمانی که اختلال شناختی وجود دارد.
آگونیست های بتا آدرنرژیک : یک آگونیست گیرنده بتا است که به شل شدن ماهیچه مثانه و کاهش علائم بیش فعالی کمک می کند. عوارض جانبی کمتری مانند مواردی که در بالا توضیح داده شد وجود دارد و از نظر اثربخشی تقریباً مشابه داروهای ضد موسکارینی است. در برخی موارد، هم میرابگرون و هم یک داروی ضد موسکارینی را می توان همزمان مصرف کرد.
برای مردان مسن‌تر که بی‌اختیاری سرریز یا دریبلینگ مربوط به بزرگی پروستات را تجربه می‌کنند، گاهی اوقات از دو نوع دارو استفاده می‌شود:
آنتاگونیست های آلفا– 1 آدرنرژیک (مانند تامسولوسین یا دوکسازوسین): این داروها ماهیچه های خروجی مثانه را شل می کنند و می توانند ادرار را بهبود بخشند. با این حال، آنها همچنین اغلب فشار خون را هنگام ایستادن کاهش می دهند که می تواند منجر به سرگیجه و زمین خوردن سالمند شود.
مهارکننده های 5 آلفا ردوکتاز (مانند دوتاستراید یا فیناستراید): اینها اندازه پروستات را کاهش می دهند و ممکن است بین 6 تا 12 ماه کار کنند. عوارض جانبی می تواند شامل اختلال نعوظ و کاهش میل جنسی باشد.
مراقبت از سالمند مبتلا به بی اختیاری ادرار با شکوفایی
اگر از یک فرد مسن مراقبت می کنید، بی اختیاری ادرار مشکل زا است مخصوصا برای افرادی که به آلزایمر یا زوال عقل دچار شده است. تحقیقات نشان می دهد که:
- افرادمبتلا به زوال عقل 2 تا 3 برابر احتمال بی اختیاری ادرار دارند.
- هر چه زوال عقل شدیدتر باشد، احتمال بی اختیاری بیشتر است
- بی اختیاری ادرار احتمال استخدام پرستار سالمند و خطر فرستادن فرد به خانه سالمندان را افزایش می دهد.
اگر برای مراقبت از سالمند مبتلا به بی اختیاری ادرار دچار مشکل هستید و یا وقت کافی برای مراقبت از سالمند خود را ندارید می توانید با موسسه خدماتی پرستاری شکوفایی در تماس باشد. پرستاران آموزش دیده و با تجربه ما به شما و سالمندتان کمک خواهند کرد تا راحتی بیشتری را تجربه کنید.
بدون دیدگاه