راهکارها و تکنیک های خود مراقبتی-شرکت خدماتی شکوفایی

راهکارها و تکنیک های خود مراقبتی

امروزه تغییر در شیوه زندگی، محیط زیست، نحوه امرار و معاش، تغذیه و غیره، موجب ایجاد چالش های بزرگ و اساسی در زندگی بشر شده است و این روند با سرعت زیادی در حال حرکت است و طبیعتاً سلامت انسانها را نیز تحت شعاع قرار می دهد. بنابراین هر فردی باید با اصول اولیه و شیوه های خود مراقبتی درست و استاندارد آگاهی نسبی داشته باشد، تا تضمینی بر سلامت وی باشد.

در ابتدا باید تعریفی علمی و دقیق از عنوان خود مراقبتی داشته باشیم تا مفهوم و درک درستی از آن دریافت کنیم. خود مراقبتی اتخاذ تدابیری در زندگی روزمره می باشد که می تواند ابعاد مختلفی نظیر بهداشت جسمی، روحی، تغذیه ای، پیشگیری از بیماری، ورزش و غیره را پوشش دهد. در تعریف سازمان بهداشت جهانی از پدیده خود مراقبتی چنین آمده است: مجموعه راهکارها و عملکرد هایی که به موجب آن سلامت جسمی و روانی فرد تضمین شده و ابتلا به بیماری ها کاهش یافته، و در بهبود شرایط زندگی نیز اثر مثبتی داشته باشد، خود مراقبتی گفته می شود.

به بیانی ساده تر می توان گفت تکنیک ها و اقداماتی اصولی و استاندارد در جهت بهبود شرایط زندگی، در تمامی جهات، همان خود مراقبتی می باشد و در حقیقت، امنیت روحی و جسمی را برای فرد به همراه خواهد داشت.

وقتی از خود مراقبتی صحبت می شود در واقع تمامی جنبه های زندگی فردی، اجتماعی، شغلی، جسمانی و روانی را در بر می گیرد. اصول خود مراقبتی می تواند براساس سن و  جنس، متنوع و متفاوت باشد؛ به طور مثال نوجوانان، کودکان، مردان و زنان، جنبه هایی  مشترک، و در عین حال، جنبه های متفاوتی از خود مراقبتی را دارند.

در این مطلب، ابتدا تلاش می شود تا ضرورت و اهمیت خود مراقبتی تشریح شده و در ادامه، انواع خود مراقبتی و تکنیک های مهم خود مراقبتی بررسی گردند.

*اهمیت و ضرورت خود مراقبتی

از مهم ترین ضروریات خود مراقبتی این است که آن را در جامعه به یک فرهنگ تبدیل نماییم. این تصور که فردی که عاری از هر گونه بیماری جسمی باشد، نشانه خود مراقبتی و تضمین سلامت اوست، تصوری کاملاً اشتباه است و در افکار بیشتر آحاد جامعه، چنین استنباط می شود.

خود مراقبتی فقط به جنبه عدم بیماری خلاصه نمی شود؛ بلکه همان طور که گفته شد تمامی زوایای زندگی را در بر می گیرد و هر کدام به تنهایی باید مورد توجه قرار گیرند؛ لذا با آگاه سازی جامعه و اطلاع رسانی دقیق و کامل، می توان تا حد قابل توجهی پدیده خود مراقبتی را فرهنگ سازی نمود و به دنبال آن، سلامت جامعه را تضمین ساخت. خود مراقبتی تمامی افراد، در سنین مختلف را در بر می گیرد و تصمیم گیرنده نهایی خود فرد است که چه نوع سبک زندگی را برای خود در نظر بگیرد.

فهرستی از اصول خود مراقبتی که سلامت فرد را به دنبال خواهد داشت عبارتند از:

– خود مراقبتی در نوع تغذیه و رژیم غذایی افراد در هر جنس و سنی.

– خود مراقبتی با انجام فعالیتهای منظم ورزشی.

– عدم مصرف مواد مخدر و سایر مواد دخانی.

– انجام آزمایشات و چکاپ های منظم.

– عدم مصرف خودسرانه دارو.

– دوری از استنشاق هوای آلوده.

– دوری از رفتارهای پر خطر.

– دوری از محیط تنش زا و استرس آور.

*انواع خود مراقبتی:

خود مراقبتی در دو دسته کلی قرار می گیرد:

»دسته اول، خود مراقبتی براساس سن و جنس می باشد و می توان در دسته های زیر تقسیم بندی نمود.

– خود مراقبتی در نوزادان:

این نوع خود مراقبتی، آغاز تولد نوزاد تا 7 سالگی را در بر می گیرد. اعمال این نوع خود مراقبتی، بیشتر مسئولیتی است که بر عهده خانواده ها می باشد و می تواند مواردی نظیر: توجه به روند رشد و تکامل بدنی نوزاد، عدم مشکلات ذهنی و جسمی نوزاد، قدرت درک، قدرت تکلم، بینایی و… را در بر گیرد.

– خود مراقبتی در کودکان:

خود مراقبتی در کودکان شامل، کنترل بیماری و مشکلات ذهنی و جسمی و مهارت های ارتباطی،کلامی، شنیداری و غیره می باشد و با توجه و مراقبت در همین دوره، می توان زمینه خود مراقبتی نوجوانی را نیز فراهم نمود.

-خود مراقبتی در نوجوانان:

از مهم ترین مهارت های زندگی در نوجوانان، خود مراقبتی است که مسیر آینده نوجوان را مشخص می سازد و از طریق خود مراقبتی می تواند خود را از آسیب های اجتماعی پر خطر مصون نگه دارد. این دوره از حساس ترین دوره های زندگی می باشد. 

– خودمراقبتی در مردان:

مردان علاوه بر نقش همسر و پدر بودن، دارای نقش های مهم و کلیدی در خارج از خانه نیز هستند و به عنوان مدیر مالی یک خانواده، مؤظف به رعایت اصول خودمراقبتی می باشند. متأسفانه برخی از مردان به سلامت خود کمتر توجه دارند و همین موجب بروز مشکلات و حتی افزایش میزان مرگ و میر در آنها می شود؛ لذا رعایت فاکتورهایی نظیر تغذیه مناسب، فعالیت های فیزیکی، مدیریت خشم، مدیریت استرس، پرهیز از رفتار های پر خطر و چکاپ های منظم می تواند سلامت آنها را به دنبال داشته باشد.

– خودمراقبتی در زنان:

زنان از مهم ترین اعضای خانواده هستند که می توانند مدیریت خانه را در دست گیرند و با داشتن روحیات حساس و مهربان، همیشه آماده ایثار می باشند و گاه به همین علت از خود غافل می شوند. خود مراقبتی در زنان موجب داشتن خانواده سالم،کودکانی سالم، زندگی موفق تر و تحکیم بنیاد خانواده می گردد.

»دسته دوم، خودمراقبتی عمومی که شامل:

– خود مراقبتی فردی:

منظور از خودمراقبتی فردی این است که هر فردی به شخصه مسئول سلامت خود خواهد بود و با دوری از استرس و تغییر در شرایط زندگی، می تواند به این مهم دست یابد.

– خود مراقبتی جسمی:

در این نوع خود مراقبتی، رعایت اصول زندگی سالم می تواند زمینه ساز سلامت جسمی افراد گردد. خودمراقبتی جسمی می تواند شامل تغذیه مناسب، ورزش منظم، خواب کافی، پیشگیری قبل از درمان و رعایت بهداشت شخصی باشد.

– خودمراقبتی روانی:

مراقبت روانی نوعی خود مراقبتی است که با مدیریت استرس همراه است؛ یعنی اگر افراد به این باور برسند که می توانند در هر شرایط مکانی و زمانی، استرس و مشکلات تنش زا را مدیریت کنند، می توانند از سلامت روانی مطلوب بهره مند شوند. از جمله رفتارهایی که می تواند موجب خودمراقبتی روانی شوند، توجه به موارد زیر است.

– همراهی با افرادی که به آنها علاقه دارید و با حضورشان به شما خوش می گذرد.

– پیاده روی در طبیعت.

– مثبت اندیشی و مثبت سخن گفتن.

– مهارت نه گفتن.

– انجام تمرینان آرام بخش مانند یوگا، تنفس عمیق، تای چی و… .

– تکنیک تصویر سازی.

– برقراری رابطه عاطفی و جنسی با شریک زندگی.

– مدیریت حل مشکل یا مدیریت استرس.

– خود مراقبتی شغلی:

در مقوله خود مراقبتی شغلی توجه به تعادل در کار و زندگی، انجام وقفه های مکرر و کوتاه مدت در حین کار(برای جلوگیری از خستگی مفرط)، بکارگری تکنیک های خلاقانه در محیط کار(مثلا قرار دادن میز کار در کنار پنجره) و غیره، از موارد مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.